Hoe de beste western aller tijden tot stand kwam op mooie locaties

Fantastische Filmlocaties is een Nederlandse podcast van Jeroen Huijsdens over beroemde films en de locaties waar ze werden opgenomen. De luisteraar hoort dingen die hij nog niet wist over de films en de mensen die ze maakten. Jeroen deelt ook zijn verhalen en ervaringen. In de vierde aflevering: Once Upon a Time in the West.

De aflevering is ook op andere platformen te vinden die de RSS-feed van SoundCloud oppakken.

Paramount Pictures

Waar kun je Once Upon a Time in the West kijken
De filmlocaties met handige GPS-locaties
De playlist op Spotify met muziek uit de podcastserie
Blog: Fantastische Filmlocatie te koop
Western Leone

Speciale dank
De muziek is van Alex Savochka. De foto is van Gerson Repreza (Unsplash).

Speciale bronnen
Shooting a Masterpiece (Sir Christopher Frayling)
The Making of Once Upon a Time in the West (Blu-ray)

Ontdek de verhalen achter de schermen, bekijk prachtige afbeeldingen van de locaties en laat je inspireren door de magie van de filmwereld.

Reacties op deze aflevering zijn meer dan welkom! Als er hieronder nog geen reactie staat, betekent dat natuurlijk niet dat jij niet de eerste niet kunt zijn... 

Ik zag de film eigenlijk pas heel laat voor de eerste keer op een groot scherm.
Tot dan toe had ik 'm alleen op tv gezien.
Maar de fascinatie was er al jaren.
Want als klein jochie ontdekte ik de LP in de collectie van mijn oudere zus.
De foto op die platenhoes intrigeerde me mateloos.
Die man met een strop om zijn nek die op de schouders van een ander staat.
En die andere kerel die toekijkt en iets in zijn hand houdt .... dat lijkt op een... harmonica...

Je luistert naar Fantastische Filmlocaties, een podcast over films en de locaties waar ze werden opgenomen.
Je hoort dingen die je nog niet wist.
Over de films en de mensen die ze maakten.
Én ik ga je vertellen waarom ik het zo ontzettend leuk vind om filmlocaties te bezoeken.
Daarom deel ik mijn verhalen en ervaringen met jou als luisteraar.
Mijn naam is Jeroen Huijsdens en in deze aflevering neem ik graag mee naar Spanje en Amerika om je meer te vertellen over Once Upon a Time in the West.
 
Once Upon a Time in the West.
Wie kent 'm niet.
De film van regisseur Sergio Leone met Henry Fonda, Charles Bronson, Jason Robards en Claudia Cardinale.
En met de onsterfelijke muziek van Ennio Morricone.

Het zal je waarschijnlijk niet verbazen dat veel van de locaties er nu niet meer uitzien zoals in de film.
Maar ja, wat wil je ook met een film uit 1968 die zich afspeelt in het rauwe Amerika aan het einde van de 19e eeuw.
Toch heb ik hopelijk nog wat verrassingen voor je in petto.

Laten we eens even bij het begin beginnen.
En daarmee bedoel ik echt het begin van de film...
De klassieke openingsscène met de drie cowboy's die wachten op iemand die met de trein aankomt.
De scene die in alle opzichten direct de toon zet,
qua beeld, geluid en dialoog
en die bijna dertien minuten duurt.
Dat hele stuk werd gefilmd net ten noorden van het plaatsje La Calahorra, in de Spaanse provincie Andalusië.
Er is daar eigenlijk niets meer dat aan de film herinnert.
Behalve de bergen in de verte dan.
En als Leone er vandaag zou hebben moeten filmen, zou hij alle windmolens digitaal hebben moeten wegpoetsen.
Er is nog wel het nodige te vertellen over alleen die scene al.
Zoals het verhaal dat een van de 3 bad guys, Al Mulock, zelfmoord pleegde door tijdens de productie van de film uit zijn hotelkamer te springen.
Toen hij naar het ziekenhuis werd vervoerd had hij zijn kleren uit de film nog aan…
Dus schreeuwde Leone: "Get the costume, we need the costume”
De scene stond er namelijk nog niet helemaal op...
Het wrange is dat de man pas daarna, onderweg naar het ziekenhuis, overleed.
En de man die op het treinstation met zijn twee maten wordt doodgeschoten is dus niet Al Mulock, maar een stand in.

En dan is er nóg een verhaal dat de ronde doe.
Namelijk dat Leone aan Clint Eastwood, Lee van Cleef en Eli Wallach zou hebben gevraagd of zij mee wilden doen.
Zij waren zijn hoofdrolspelers in The Good the Bad and the Ugly.
Pas toen hij ze vertelde dat ze na een kwartier al dood zouden zijn, haakten ze af. Eastwood ontkent het verhaal overigens en zegt dat hij wel voor de rol van Harmonica is gevraagd…

Goed. Op vier kilometer afstand van dat "voormalige treinstation" vind je de plek waar ze het westernstadje Flagstone bouwde.
Het is onder meer de stad waar Jill met de trein arriveert. 
En wat misschien wel een van de mooiste scenes uit de filmgeschiedenis oplevert,
dankzij de cameravoering van Tonino Delli Colli en de muziek van Ennio Morricone.
Het is een bekend gegeven dat de muziek al klaar was toen de film nog moest worden opgenomen.
En dat Leone ervoor koos om de muziek tijdens de opnamen af te spelen. 
Daardoor kon hij filmen op het ritme van de muziek. 
Vaak wordt het arriveren van Jill op het treinstation genoemd als hét voorbeeld hoe fantastisch dat kan uitpakken. Kijk de scene nog maar eens terug en let dan op de muziek en hoe de camera beweegt.
Het is echt een lesje filmmaken.

Ook van Flagstone is 55 jaar na de opnamen niet veel terug te vinden, maar nog wel iets...
Want aan beide kanten van de weg staan de laatste stenen restanten van wat ooit de filmset van Once Upon a Time in the West was.
Je moet wel heel veel oog voor detail hebben om daar nog de shots uit de film te kunnen inbeelden.
Maar er zijn nog steeds fans van de film uit de hele wereld die het wel proberen.

Voor het bouwen van Flagstone had Leone 200.000 dollar tot zijn beschikking.
Net veel geld als voor het filmen zijn eerste western, A Fist Full of Dollars.
 
Voordat ik doorga naar wat andere locaties, eerst weer even terug in de tijd.
Leone wilde Once Upon a Time in the West eigenlijk niet maken.
Na zijn 3e Spaghetti western, The Good, the Bad and the Ugly was hij wel een beetje klaar met het genre.
Hij wilde juist een film maken over een andere tijd in de Amerikaanse geschiedenis, de jaren 20 en 30.
En hij had er al een titel voor: Once Upon a Time in America.
Maar de filmstudio wilde dat hij eerst nog een western zou maken.
Toen Leone in 1967 naar Amerika ging om daar over zijn avontuur te praten,
zat hij aanvankelijk met filmstudio United Artists aan tafel.
Wat bleek, die wilde dat hij Kirk Douglas, Charlton Heston en Gregory Peck zou casten voor zijn eerstkomende film.
Dat zag hij niet zitten. Hij wilde de creatieve vrijheid om zelf zijn hoofdrolspelers te kunnen kiezen.
En toen klopte Paramount Pictures op de deur.
Met hen tekende Leone op 10 juni 1967 het contract voor Once Upon a Time in the West. 
Maar om nou te zeggen dat dat hem volledige vrijheid opleverde…
Hij moest volgens het contract een film maken die minimaal 100 minuten en maximaal 150 zou duren. 
En als hij daar overheen ging, mocht de studio erin snijden.
Dat gebeurde uiteindelijk ook.
Maar daarover later meer...
 
Ik kan me niet meer goed herinneren hoe ik erachter kwam dat de boerderij van Brett McBain er nog altijd staat.
Maar ik weet wel dat ik 'm per se wilde bezoeken toen in jaren terug naar Zuid-Spanje vloog voor een vakantie met mijn gezin.
De boerderij die voor de film werd gebouwd ligt redelijk in de middle of nowhere,
zo'n half uur ten noorden van Almaria.
Sinds de filmopnamen zijn er allemaal panden bijgezet.
Samen vormen ze Western Leone, een beetje vreemd attractiepark waar wat westernshows worden opgevoerd en waar je paard kunt rijden.
Het ligt nog geen tien minuten rijden van Mini Hollywood,
een ander park dat in 1965 werd gebouwd als de set voor de film For a Few Dollars More.
Maar daar gaat het nu niet over.
De production designer Carlo Simi bouwde niet alleen een voorkantje, maar echt een hele boerderij. 
Dat deed hij met hout dat was achtergelaten op de set van de film Chimes at Midnight van Orson Welles.

Leone en zijn team filmde alle scenes bij de boerderij van 15 mei tot en met 19 juni 1968.
Nadat hij de moordpartij op de McBain familie had gefilmd, belde Leone met Sergio Donati, een van de scenarioschrijver.
'Ik heb een probleem', vertelde hij hem. 'Als ik op deze manier doorga dan heb ik een film van vijf uur.'
Donati is toen vanuit Italie naar de set in Spanje gekomen.
Samen hebben ze toen een aantal scenes geschrapt.
Waaronder een waarin Charles Bronson door de sheriff in elkaar wordt geslagen.

Er is zoveel zoveel te vertellen over Once Upon a Time in the West dat het echt lastig keuzes maken is.
Maar praten over de scenes bij de boerderij is ook praten over de acteurs.
En zeker over de keuze om Henry Fonda te casten als bad guy.
We zien hem tenslotte voor de eerste keer daar bij die boerderij.
Fonda had eerst wat twijfels over de film.
Hij kende films van Leone niet. 
Maar toen sprak hij Eli Wallach, die een van de hoofdrolspelers uit The Good the Bad and the Ugly.
Die zei hem dat hij geen moment moest aarzelen en direct ja moest zeggen, ongeacht het script.
Dat gaf hem de doorslag.
Fonda bereidde zich uiteindelijk voor door speciale contactlenzen te laten aanmeten.
Bruine lenzen die zijn blauwe ogen zouden verbergen en hem wat strenger zouden maken.
En hij liet een snor staan en een sikje. 
Maar toen hij in de studio aankwam liet Leone hem die direct afscheren
Én hij wilde niet dat Fonda lenzen zou dragen.
Die snapte de reden daarvan later pas.
Leone wilde het publiek laten schrikken toen ze zagen dat het Henry Fonda was die de familie net had doodgeschoten.

Ik vraag me af wat Leone en Simi ervan zouden hebben gevonden dat hun filmset er 55 jaar later nog steeds staat?
En dat die te koop is?
Want Western Leone is een paar maanden geleden in de verkoop gegaan.
Voor 2,8 miljoen euro ben je eigenaar van 8,5 hectare in Zuid-Spanje én eigenaar van een indrukwekkend stuk filmgeschiedenis.
Ik zou het wel een mooi idee vinden als filmfans het samen zouden kopen en de boerderij zou worden omgebouwd tot een Sergio Leone museum.
Maar hey, dat ben ik!

Het bezoek aan Western Leone al die jaren terug vergeet ik niet zo gauw.
Mijn zoon was toen pakweg 3 jaar en te klein voor de stoere cowboy om te zien toen die via de klapdeuren bij de boerderij naar buiten kwam.
Het was echt een flinke klap.
Maar ik moet zeggen: mijn zoontje stuiterde al een volleerd stuntman achterover.
Gelukkig mankeerde hij niks en kwamen we met de schrik vrij.
Maar de blik van die ongelooflijk klunzige cowboy ben ik niet snel vergeten.
Het was in ieder geval niet bepaald een Charles Bronson blik...
Van een duel achter de boerderij is het niet gekomen....

Op een kwartiertje rijden van de boerderij ligt nog een westernpark.
Dat heet Fort Bravo. 
Op het terrein daarvan staat een oranje stenen boog.
Die geeft toeristen de indruk geeft dat ze bij de beroemde locatie uit Once Upon a Time in the West staan waar Frank zijn sadistische spelletje speelt.
Maar laat je niet in de maling nemen!
Want de echte boog, of wat ervan over is, staat echt heel ergens anders.
Je moet ervoor naar de woestenij bij Highway 163 in de Amerikaanse staat Utah.
Het ligt heel dichtbij de plek waar Tom Hanks als Forrest Gump stopt met hardlopen.
De scene met I am tired, I'll think I'll home now.
Het is een plek waar behoorlijk wat toeristen stoppen.
Maar die weten denk ik niet dat er vlakbij nog iets beroemds te bewonderen is.
Ík ontdekte de plek jaren geleden toen ik een website bekeek van Leone-fans die de filmlocaties in kaart hadden gebracht.
Ik kwam er daarna achter dat je met inzoomen op Google Maps zelfs de betonnen banen nog ziet liggen waar de camerakraan destijds overheen gereden is.

Het verhaal over de opnamen daar is geweldig.
Leone deed voor de film een beroep op de production manager Claudio Mancini.
Die moest hem onder meer helpen met de locaties in Spanje en zo.
Maar hij vroeg hem ook te helpen bij het zoeken naar de acteur die de broer van de jonge Harmonica kon spelen.
Je weet het hopelijk: de man die bij zijn broertje op de schouders moet staan en de strop om zijn nek heeft.
Daarvoor werd een krantenadvertentie gezet
Iedereen die zich aanmeldde werd ontvangen voor een castingronde in een voetbalstadion.
Er kwamen allerlei mannen op af. 
Maar niemand had de Charles Bronson look waar Leone naar zocht.
Casting mislukt.
Toen ze daarna naar Amerika gingen en er nóg niemand was, werden er een paar mensen toch heel erg zenuwachtig.
In werkelijkheid had Leone zijn kandidaat allang gevonden.
Het had zijn oog laten vallen op production manager Mancini.
Die bleek te overtuigen.
Maar hij had geen baard.
Leone haalde hem over zijn baard te laten staan omdat hij het zelf ook zou doen.
Leone heeft daarna zijn baard nooit meer afgeschoren!

Vooruit, nog een verhaal over die scene.
Mancini vond het zelf pas geloofwaardig als hij de strop om zijn nek met zijn handen zelf zou vasthouden.
Omdat het touw dan strak stond en hijzelf kon loslaten wanneer hij wilde.
Maar zo balanceren met de handen achter je rug was toch knap lastig.
De strop kwam steeds strakker om zijn nek te zitten.
Je moet het er maar voor over hebben.
De scene werd op verschillende dagen begin augustus 1968 gefilmd.
Het was de enerlaatste scene die gedraaid moest worden voordat de opnamen in Amerika erop zaten en de club terug kon naar Europa.

We spoelen de tijd even 46 jaar door.
Na jaren op de wenslijst Is Utah in 2014 aan de beurt
Ik heb kaart met de exacte locatie op mijn telefoon ingeladen.
En weet dat ik bij Old Airport Road rechtsaf moet slaan.
Je moet je voorstellen: dan kom je op zo'n zandweg waarvan je hoopt dat je er met je huurauto niet klem komt te zitten.
Want dan heb je toch wel een probleem.
Waar ik geen rekening mee had gehouden waren de wat schimmige caravans die ik zou tegenkomen.
En vooral de honden van de eigenaren van die trailers.
Dat waren er wel een paar en ze vlogen nogal woest op m'n auto af.
Maar ik had nergens een bordje This is private property gezien...
Dus ik kon niets anders dan proberen mijn hoofd koel te houden, te zorgen dat ik geen hond zou raken en heel rustig door zou rijden. 
Het was een beetje als een scene uit Breaking Bad.
Totaal onvoorspelbaar, en niet helemaal zonder gevaar.
Maar goed, nog een stukje doorrijden, en daar ...
op een heuvel stonden de restanten van dé boog.
De boog die ik als jongetje op die indrukwekkende foto op die platenhoes vele jaren terug voor het eerst had gezien.
God, want kan een mens dan blij zijn.
Maar het doet je filmhart ook wel een beetje pijn dat er niets meer van over is behalve twee grote brokken gemetselde stenen en vooral veel stuk geslagen flessen.
Maar wat hebben ze een mooie locatie uitgekozen. Want in de verte zie je contouren van het werkelijk prachtige Monument Valley. 
En als je daar dan staat, wat doe je dan?
Dan pak je je mondharmonica....
Nee geintje...
Dan pak je je telefoon en start je de muziek...

Als je boerderij bij Almaria hebt gehad, de boog in Utah hebt bezocht, dan is er nog een plek over die je als fan van de film moet afvinken.
En dat is Monument Valley.
Een heilige plek voor de Navajo stam, die het park ook beheren.
En een plek waar je als filmfanaat enorm aan je trekken komt,
want oh jongens, wat zijn daar veel films opgenomen...
En vooral door regisseur John Ford die er negen films draaide.
En die er bijna in z'n eentje voor heeft gezorgd dat hele generaties Monument Valley zijn gaan associëren met het Amerikaanse wilde westen.
John Ford zou er zelf waarschijnlijk niet terecht zijn gekomen als Harry Goulding zich er niet enorm voor had ingezet.
Het was deze Goulding die filmmakers uit Hollywood naar de regio probeerde krijgen om zo het toerisme in de regio op gang te krijgen.
En daar is hij via de cowboyfilms wel in geslaagd, kun je zeggen.
Met zijn rode zand en zijn opvallende rotsen is Monument Valley een plek die je echt een keer zelf moet ervaren.
Je kunt er overnachten in het View-hotel of in de houten cabines.
Verwacht geen topkwaliteit, maar wel een topprijs.
Maar wat je ervoor terugkrijgt als je er s' avonds en in de ochtend rondwandelt is elke euro waard, als je het mij vraagt.

Er zijn twee plekken die je wat mij betreft zeker moet bezoeken.
De eerste is een van die geweldige plekken waar John Ford zijn camera graag neerzette.
Daarom heet het ook John Ford Point.
Het zit onder meer heel herkenbaar in The Searchers met John Wayne.
De locatie werd ook geëerd in de film The Lone Ranger met Johnny Depp.
Maar Leone was eerst. Want hij liet Claudia Cardinale er met de koets langsrijden op weg naar de boerderij.
En het is echt heilige grond daar hoor.
Niet alleen voor de native americans, maar ook voor de echte filmliefhebber.
Het is daar zo mooi!
Helemaal met de muziek van Ennio Morricone...

De tweede plek waar je echt moet stoppen, is de North Window Overlook.
Van daaruit heb je fantastische uitzicht op de vallei 
En zicht op de plek waar Leone en zijn production designer Carlo Simi de stopplaats bouwden.
Dat is waar Cheyenne binnen komt vallen als Jill net een stop heeft gemaakt.
En waar Harmonica de bandietenbende zijn muzikale visitekaartje afgeeft.
Mooi verhaal: de schuur of bar, of hoe je het ook wilt noemen, werd ter plekke gebouwd in Monument Valley,
maar de binnenopnamen werden allemaal gefilmd in de Cinecitta studios in Rome.

Leone was bezorgd dat het publiek het kleurverschil tussen het zand uit Spanje en het kenmerkende rode zand uit Monument Valley zou merken.
Dus vroeg hij Simi - toen ze na hun Amerikareis in Rome aan het draaien waren - of hij niet even op het vliegtuig wilde stappen.
Om een paar zakken rode zand te halen.
'Hoe kun je dat nou aan me vragen, terwijl ik hier nodig ben', schijnt Simi geroepen te hebben.
'Je hebt eigenlijk wel gelijk' zei Leone. 'stuur maar iemand anders...
En ja, aldus geschiedde he.
Dus de rode stof die je in de film door de kieren van deuren heen ziet komen als Cheyenne zijn entree maakt, komt echt uit Monument Valley...

Toen Leone klaar was met het monteren van de film leverde dat een film op van 166 minuten.
In Frankrijk en Duitsland vonden ze dat niet erg.
De film werd daar een succes.
Er was zelfs een bioscoop in Parijs waar de film vier jaar achter elkaar te zien was.
Maar Amerika was een ander verhaal.
De eerste vertoning daar was een ramp.
Time Magazine vond de film te langzaam en te lang.
Paramount raakte in paniek, en sneed 20 minuten uit de film.
Wat ze contractueel ook mochten.
Daardoor misten de Amerikanen onder meer de scene in de trading post in Monument Valley.
Maar zoals wel vaker, komt kwaliteit uiteindelijk wel boven drijven.
Once Upon a Time in the West wordt tegenwoordig beschouwd als een van de beste films ooit gemaakt. Zeker als het gaat om westerns.

Sergio Leone overleed op 30 april 1989 aan de gevolgen van een hartaanval. Hij was net 60 jaar geworden.
Van de vier hoofdpersonen leeft alleen Claudia Cardinale nog.
Ze was een paar jaar geleden nog in Nederland om het festival Film by the Sea bij te wonen én natuurlijk een vertoning van Once Upon a Time in the West, in de grote zaal.
Een keer raden wie er bij die vertoning bijna vooraan zat...
 
Nou, dat weer het weer voor deze keer.
Je luisterde naar Fantastisch Filmlocaties.
Deze aflevering werd weer gemaakt door Jeroen Huijsdens.
De muziek is van Alex Savochka. 
Speciale dank gaat uit naar Christopher Frayling voor zijn geweldige boeken over Sergio Leone waaronder Shooting a Masterpiece en de makers van The Making of.
Een overzicht van de filmlocaties met handige GPS-gegevens vind je op de website Sceen-it.com. 
Op Spotify heb ik een playlist staan met muziek uit deze serie. 
Die vind je onder Fantastische Filmlocaties.
Wil je voortaan geen aflevering missen abonneer je dan op deze podcast.
Dan kan bij Apple Podcast, Spotify of SoundCloud.
Ik hoor graag wat je ervan vindt, dus laat vooral een recensie achter.
Tot de volgende keer!