Fantastische Filmlocaties is een podcast over beroemde films en de locaties waar ze werden opgenomen. Je hoort dingen die je nog niet wist over de films die aan bod komen en de mensen die ze maakten. Presentator en samensteller Jeroen Huijsdens legt ook uit waarom hij het zo ontzettend leuk vindt om filmlocaties te bezoeken. Dat doet hij door verhalen en ervaringen te delen met de luisteraars. Deze keer aandacht voor Before Sunrise.
De aflevering is ook op andere platformen te vinden die de RSS-feed van Springcast oppakken.
Castle Rock Entertainment
Sceen-it.com: de filmlocaties met handige GPS-locaties
Playlist Spotify Fantastische Filmlocaties
Film.nl - Before Sunrise
The New York Times: Before Sunrise: The Making of an Indie Classic
Jeff Rowans eerbetoon aan Amy Lehrhaupt
Café Sperl in Wenen
Speciale dank
De muziek is van de Oekraïense Alex Savochka (Alex MakesMusic).
Ontdek de verhalen achter de schermen, bekijk prachtige afbeeldingen van de locaties en laat je inspireren door de magie van de filmwereld.
Reacties op deze aflevering zijn meer dan welkom! Als er hieronder nog geen reactie staat, betekent dat natuurlijk niet dat jij niet de eerste niet kunt zijn...
Reacties moeten voldoen aan onze huisregels en worden voor publicatie gecheckt door onze moderator.
E-mailadressen worden niet gepubliceerd. Alle velden zijn verplicht.
Je hebt romantische films.
En je hebt superromantische films.
De film in deze aflevering hoort als je het mij vraagt zeker in die tweede categorie.
Want stel je toch eens even voor:
Een jongen vraagt een meisje om in Wenen samen uit de trein te stappen om elkaar te leren kennen voordat hij de volgende dag terugvliegt naar de VS.
Hoe romantisch wil je het hebben?
Je luistert naar Fantastische Filmlocaties, een podcast over films en de locaties waar ze werden opgenomen.
Ik denk dat je dingen gaat horen die je nog niet wist,
Over de film en de mensen die hem maakte.
Én ondertussen probeer ik duidelijk te maken waarom ik het zo leuk vind om filmlocaties te bezoeken.
Mijn naam is Jeroen Huijsdens en in deze aflevering neem ik mee naar Wenen en vertel ik je mooie verhalen over Before Sunrise...
De beste plek om je in deze aflevering als eerste mee naar toe te nemen,
is het treinstation in Wenen.
Daar waar Jesse en Céline in Before Sunrise uitstappen en hun avontuur begint.
Wenen heeft verschillende treinstations,
maar de opnamen van Before Sunrise vonden plaats bij Wien Westbahnhof.
Dat is niet het station waar je aankomt als je vanuit Nederland de trein naar Wenen neemt.
Maar met de metro vanuit het centrum ben je er in zeven minuten.
En voor de fans die na deze podcast staan de popelen om naar Wenen te gaan...
- als je de film nog niet hebt gezien: even je oren dicht -
Jesse en Céline stappen niet alleen uit bij de Westbahnhof,
maar ze nemen er aan het einde ook weer afscheid.
En doen ze - bij de trein - op spoor 12!
Nu ik het toch over treinen heb.
Mocht je zover willen gaan dat je ook de route van het tweetal richting Wenen wilt afleggen:
dan moet je de trein op het traject Salzburg - Wenen nemen.
Dan passeer alle dingen die je aan het begin van de film ziet.
Regisseur Richard Linklater en zijn team reisden drie dagen heen en weer tussen Salzburg en Wenen om de scenes in de trein er goed op te krijgen.
Zo, dat waren de eerste locaties...
We weten inmiddels dat Before Sunrise de eerste film was van wat uiteindelijk een trilogie werd.
De film verscheen in 1995 om negen jaar later - in 2004 - te worden opgevolgd door Before Sunset.
Weer negen jaar later - in 2013 - verscheen Before Midnight.
Het mooie van de films is dat iedereen meegroeide en dat we dus zien hoe de karakters - heerlijk gespeeld door Ethan Hawke en Julie Delpy - zich hebben ontwikkeld terwijl ze als acteurs ook echt ouder werden.
Dat is een methode die Linklater ook toepastte bij zijn - terecht veelgeprezen film Boyhood.
In de afgelopen jaren - en zeker naar 2022 toe - heeft de regisseur ontzettend vaak de vraag gesteld gekregen of hij nog een vierde film zou gaan maken.
Daarover heeft ie gezegd dat hij nog wel een slot voor zich ziet.
Eentje waarin Jesse en Céline hoogbejaard zijn.
Ik ben benieuwd.
Nou, laten we Wenen eens even doorgaan...
De eerste plek waar Jesse en Céline een stop maken is de Zollamtssteg.
Ze vragen zich af wat ze zullen gaan doen en besluiten twee mannen op de brug om advies te vragen.
Het levert gelijk een van de meest grappige reacties in de film op...
Bij de Zollamtssteg hebt je direct een leuke locatie te pakken,
want eigenlijk is het een van de twee bruggen daar.
De onderste ligt er al sinds 1900 en werd ontworpen door Otto Wagner.
Dat is de Zollamstbrücke waar de metrolijn 4 over heengaat.
De brug daarboven - waar Jesse en Celine over heen lopen - werd ontworpen door Martin Paul. Dat is de de Zollamtssteg.
Op 3 minuten lopen van de brug vind je op Stubenring een tramhalte.
Als je daar op tram 2 stapt en naar het Volkstheater in het hartje van Wenen rijdt,
passeer je aan de linkerkant de Maria-Theresien Platz.
Jesse en Céline lopen daar in de film heel kort over heen.
Je kunt er voor uitstappen, want het is wel mooi daar.
Blijf je zitten, doe dat dan tot en met het rechte stuk van de Universitätsring.
Want dat is precies wat onze vrienden in de film ook doen...
En een beetje fans gaat dan achterin de tram staan om - net als Jesse en Céline - een Vraag en Antwoord spelletje te doen.
Als je daarna bij de Halte Schottentor uitstapt, kun je daar heel gemakkelijk op de paarse metrolijn U2 naar Praterstern springen.
Dan kom je namelijk direct uit bij het bekende Reuzenraad van Wenen.
Bekend uit de film The Third Mann en de Bondfilm The Living Daylights,
maar natuurlijk ook een must voor de fans van Before Sunrise.
Linklater wilde de scene in het Reuzenraad filmen tijdens zonsondergang.
Maar de man die aan de knoppen zat, wilde het Rad maar voor tien minuten stil zetten.
Dus ze moesten elke keer helemaal rond om weer op het juiste punt uit te komen.
Daardoor ging het helemaal mis met het zonlicht.
Toen besloten ze een week later nog een keer terug te komen in de vroeg ochtend
En toen werd het Reuzenrad wel een uur stilgezet.
Daardoor zie je nu geen zondersondergang wat de regisseur eigenlijk wilde, maar een zonsopgang.
En zo blijkt maar weer dat het ook in 1994 de moeite waard was om ergens heel vroeg naar toe te gaan....
Before Sunrise is gebaseerd op een echte ontmoeting.
In 1989 ontmoette Richard Linklater in een speelgoedwinkel in Philadelphia een vrouw.
Het klikte, waarop hij haar vertelde dat hij maar even in de stad was en het leuk zou vinden om wat tijd met haar door te brengen.
De vrouw ging op zijn uitnodiging in en ze hadden vervolgens een te gekke tijd,
met leuke gesprekken over film, kunst en het leven.
Toen zei hij halverwege de avond opeens tegen d'r dat hij er een film over wilde maken.
Over hun ontmoeting.
Over de spontaniteit en over leven in het moment.
Na afloop gingen ze ieder hun weg.
Maar Linklater besloot enkele jaren later om de film echt te maken.
Ik spoel even vooruit....
Want toen Linklater jaren later in 2004 het vervolg Before Sunset had gemaakt, vertelde hij tegen journalisten over de ontstaansgeschiedenis van de eerste film.
En hij vertelde ze ook dat hij hoopte dat de vrouw in kwestie, Amy Lehrhaupt, naar een van de voorstellingen zou komen waar hij bij aanwezig zou zijn.
Maar wat er ook gebeurde, ze kwam niet opdagen.
En toen kreeg Linklater in 2010 een brief.
Niet van Amy, maar van een vriend van haar.
In de brief stond dat Amy Lehrhaupt was omgekomen bij een motorongeluk in New York in 1994,
drie maanden voordat Before Sunrise was uitgekomen.
Zij heeft dus nooit geweten dat haar ontmoeting met Linklater inderdaad tot een film heeft geleid.
Hij was behoorlijk van slag van dat nieuws.
En besloot daarom om de derde film - Before Midnight - aan Amy Lehrhaupt op te dragen.
Daarom zie je haar naam aan het einde van de aftiteling van die film.
Ik vertelde je eerder dat je met Metrolijn U2 gemakkelijk naar de halte Praterstern rijdt.
Als je nou na het Reuzenrad gewoon dezelfde weg terugneemt
en uitstapt bij Schottenring, kom je uit bij het Donaukanaal.
Op een mooie zonnige dag is het heerlijk wandelen langs het kanaal.
En als je nou zorgt dat je aan de goede kant van het kanaal staat - de noordkant - dan zit je al direct in de buurt van het Otto Wagner Schützenhaus.
Het is op die plek dat Jesse en Céline worden aangesproken door de man die een gedicht voor ze wil maken.
In de film is het donker en zie je het niet heel goed, maar geloof me dit is de locatie waar Jesse zo heerlijk achteloos tegen de muur aanleunt als de man het gedicht schrijft met daarin dat ene woord: Milkshake
Het gedicht heet Delusion Angel en werd voor de film geschreven door de dichter David Jewell.
Als je daarna nog zo'n tien minuten doorloopt en via de Marienbrücke teruggaat richting het stadscentrum, dan zag je daar - tot 2018 - het Clubschiff Wien liggen.
Dat is het schip waar Jesse en Céline beseffen dat ze elkaar na hun afscheid de volgende dag nooit meer zullen zien.
Het schip lag er sinds 1986 en werd gebruikt als restaurant en party boat.
Maar na verloop van jaren zat het onder de graffiti,
en na een ruzie met de eigenaren liet het gemeentebestuur het slecht onderhouden schip in 2018 wegslepen.
Pech voor de fans.
Het is daarna opnieuw maar tien minuten lopen naar de Mariakerk am Gestade.
Dat is de kerk waarvan Céline hoopt dat ie nog open is.
Maar let op, we zien de kerk wel aan de buitenkant,
binnen werd heel ergens anders gefilmd.
Daarvoor moet je naar de Mariahilf Kirche, en dat vanaf die plek wel even iets meer dan tien minuten lopen.
Je kunt het beter combineren met wat andere filmlocaties.
Maar daar vertel je straks nog wat over.
Eerst gaan we nog weer even terug naar de ontstaansgeschiedenis van Before Sunrise.
Vier jaar na de ontmoeting met de Amy Lehrhaupt - waar ik daarstraks over vertelde - zette Richard Linklater zijn idee om in een echt filmplan.
Hij vroeg actrice Kim Krizan, die in twee van zijn films gehad gespeeld, of ze hem wilde helpen bij het schrijven van het script.
Hij klopte bij haar aan omdat hij iemand zocht die voor het vrouwelijke perspectief kon zorgen.
Zijn films waar hem iets... te mannelijk.
Maar Krizan had nog nooit een script geschreven.
Dat bleek bij nader inzien niet uit te maken.
In elf dagen legde het tweetal de basis voor Before Sunrise.
Maar toen lag nog helemaal niet vast dat het verhaal zich zou afspelen in Wenen.
De film zou gewoon over een ontmoeting in Amerika gaan.
En de uit Texas afkomstige Linklater had zijn oog al laten vallen op het treinstation in San Antonio voor de start van het verhaal.
Maar toen werd hij uitgenodigd om naar Wenen te komen.
Er was daar een filmfestival en zij wilden Linklaters film Dazed and Confused draaien.
Toen hij Wenen zag veranderde zijn idee over Before Sunrise.
Dit was de plek!
Dat er ook nog eens Europese subsidie was heeft de beslissing vast eenvoudiger gemaakt.
Het fijne van de filmlocaties van Before Sunrise is, dat ze redelijk dicht bij elkaar liggen.
De locaties waar je iets meer je best voor moet doen zijn het Arena Café en het Friedhof der Namenlosen.
En ik geef toe, ik heb ze ook moeten overslaan.
Tja, je moet soms keuzes hè...
Het Arena café ligt in ieder geval in de wijk Erdberg aan de Baumgasse 80.
Volgens mij kun je er nog steeds heen.
Ik waag alleen te betwijfelen of de flipperkast er nog staat...
In de film is het de scene waarin je regisseur Linklater nog even kort in beeld ziet als bezoeker.
De begraafplaats ligt echt aan de rand van Wenen.
Met Openbaar Vervoer ben je zeker een uur bezig om er vanuit het centrum te komen.
Een locatie waar je trouwens gewoon helemaal niet kunt komen is het park waarin Jesse en Céline de nacht doorbrengen.
En waarvan fans zich nog steeds afvragen....
hebben ze nou wel of hebben ze nou niet ...
Want dat wordt nergens expliciet toegegeven of gezegd.
Maar goed, je kunt er niet komen omdat het park onderdeel is van het private Palais Schwarzenberg.
Dat zijn ze nu al jaren aan het verbouwen, dus mag je ook niet in de tuin komen.
Palais Schwarzenberg is trouwens het voormalige hotel waar Timothy Dalton en Maryam D'Abo verblijven in de Bondflm The Living Daylights...
Dus het zou leuk zijn als het hotel en de tuinen wel weer ooit opengaan.
Zoals ze vaak bij films kunnen we ons nu niet meer voorstellen dat andere acteurs de hoofdrollen spelen.
Maar ook bij Before Sunrise had het niet veel gescheeld of Jesse en Céline waren niet door Ethan Hawke en Julie Delpy gespeeld.
Zelf de namen Jesse en Céline lagen niet vast.
In de eerste versie van het script heetten ze nog Chris en Terry.
Dat was lekker neutraal, vertelde Linklater in een interview met The New York Times.
Hoe dan ook, zes maanden lang werd er naar de juiste hoofdrolspelers gezocht.
Ook de actrices Gwyneth Paltrow en Jennifer Aniston kwamen daarbij serieus in beeld.
Maar toen Linklater Julie Delpy zag tijdens een grote castingsessie in LA, kwam zij direct hoog op zijn lijstje van favorieten te staan.
Bij Ethan Hawke liep het ietsjes anders.
Hawke was in die tijd een van de populairste acteurs in zijn leeftijdsgroep door de film Reality Bites.
Hij speelde in een toneelstuk in New York toen hij werd benaderd door Linklater.
Na een avondje doorzakken dacht Hawke dat hij de rol al in zijn zak had,
maar Linklater wilde toch dat hij auditie kwam doen.
En dat was wel een beetje pijnlijk.
Maar goed, aan het einde van de rit waren er naast Hawke en Delpy nog twee namen.
Michael Vartan en Sadie Frost.
Die namen zeggen je nu misschien niet meer zo veel.
Maar Vartan gaf begin jaren 90 zijn visitekaartje af met de film Never Been Kissed
en Sadie Frost was destijds te zien in Bram Stoker's Dracula van Francis Coppola.
Het had echt niet veel gescheeld of zij hadden de hoofdrollen gehad.
En wie weet hoe Before Sunrise er dan uitgezien zou hebben?
Okay, we beginnen aardig door de filmlocaties heen te gaan.
Eentje die je niet mag overslaan als je Wenen bezoekt is echt in het centrum.
Het is een plek die je het beste vanuit de Augustinerstrasse kunt benaderen.
Dan loop je bij het Oostenrijkse Filmmuseum - wat haast geen toeval zijn zou ik zeggen - zo de trap omhoog naar een deel van Albertineplatz.
Mocht je iemand bij je hebben die niet weet wat hij of zij kan verwachten, vraag ze dan even of ze hun ogen op de grond gericht willen houden terwijl ze de trap oplopen.
En ze pas op te laten kijken als ze - voorbij het standbeeld - bij de muur zijn aangekomen.
Het uitzicht daar vind ik echt fantastisch.
Zeker als je een beetje op tijd bent en kunt voorkomen dat de straten afgeladen vol zijn met toeristen.
Waar het daar in Before Sunrise - ook al zitten ze ook even op het muurtje - natuurlijk echt om gaat is het standbeeld van Aartshertog Albrecht.
Daar zitten en liggen Jesse en Celine op de treden onder het beeld voordat ze terugkeren naar het station.
Het is het moment waarop Jesse het gedicht van W. H. Auden opvoert...
Zo is er wel een gedicht voor elk moment...
Nog even over het beeld zelf waar ze onder zitten.
Dat staat er al sinds 1899.
En het eert de man die aan het begin van de 19e eeuw als eerste van Napoleon Bonaparte wist te winnen, tijdens de Slag van Aspern.
Het had niet veel gescheeld of het beeld stond er niet meer, want in 1945 werd het halve plein opgeblazen tijdens een bombardement van de geallieerden.
Ik wil het romantische plaatje rondom Before Sunrise niet verstoren,
maar het was niet allemaal koek en ei.
Een paar jaar geleden kwam Julie Delpy met de opmerking dat zij zwaar onderbetaald was voor haar rol in de film.
Het stoorde haar dat ze maar een tiende had gekregen van het salaris van Ethan Hawke.
Linklater voelde zich toen verplicht met een reactie te komen.
Hij zei dat eigenlijk niemand fatsoenlijk betaald had gekregen
en dat ook Hawke flink had moeten inleveren.
Daar kwam vervolgens in 2016 nog bij dat Delpy beweerde dat zij en Ethan Hawke zo ongeveer het hele script hadden herschreven.
En dat was kritiek die Kim Krizan weer niet over zich heen kon laten gaan.
Dus kwam zij met een eigen statement dat "succes vele ouders kent"
Er is later - hoe dan ook - later erkend dat het script inderdaad is bewerkt op het moment dat Linklater, Hawke en Delpy bij elkaar waren gekomen.
En dat klopt ook wel,
want in de zomer van 1994 gingen zij drie weken bij elkaar zitten in Wenen om de boel grondig voor te bereiden.
En zelfs tijdens de opnamen -die 25 dagen in beslag namen -
sleutelden ze aan het script.
Volgens Ethan Hawke werd er voor elke scene in de film wel 17 alternatieven bedacht die niet van de grond kwamen.
Zelfs het einde was lange tijd niet bekend.
Pas tijdens de nacht vóór de laatste opnamedag werd besloten wat het echte einde zou worden.
Volgens Linklater schreven ze door aan de treinscene tot 3 uur in de ochtend...
Je weet hopelijk nog dat ik je eerder aanraadde om een bezoek aan de Mariahilf Kirche te combineren met een andere locatie.
Wel, ik had het toen over de platenwinkel uit de film.
Die ligt vijf minuten bij de kerk vandaan.
En die platenzaak is natuurlijk een must see....
Moet je natuurlijk wel het geluk hebben dat ze open zijn.
En dat geluk had ik niet,
want tja, rondom de kerstdagen zijn er veel dingen gesloten in Wenen.
Dat gold ook voor het Kleines Café op de Franziskanerplatz.
De fans weten misschien gelijk wat ik bedoel.
De scene met de vrouw die de handpalm wil lezen,
wat Jesse als een grote oplichtpartij ziet...
Grappig he?
Terug naar de platenzaak die dus ook gesloten was.
De zaak heet Teuchtler en zit er in ieder geval nog wel steeds.
Hij is bijna 65 jaar geleden opgericht en heeft alle crisissen overleefd.
In de film stappen Jesse en Céline er naar binnen om er naar de LP Come Here van Kath Bloom te luisteren.
Dat is nog wel een mooi verhaal.
Want dat nummer schijnt nooit op LP te zijn verschenen, ook al doet de film wat anders vermoeden.
Linklater had het nummer nog niet aan Hawke en Delpy laten horen.
Hij wilde tijdens de opnamen hun eerste, oprechte reactie.
En die was wel middenin de roos, want beide acteurs moesten toegegeven dat ze compleet verrast waren door de tekst.
Mooie he?
De luistercabine waar je ze in de film in ziet staan, hoorde niet echt in de winkel thuis
Hij werd speciaal voor de opnamen gemaakt en daarna ook weer verwijderd.
Before Sunrise kostte uiteindelijk 2,5 miljoen dollar.
De film ging in première tijdens het Sundance Film Festival in januari 1995,
en ging daarna uit in de Verenigde Staten.
Wereldwijd bracht de film zo'n 6 miljoen dollar op, waarvan het overgrote deel via de Amerikaanse bioscopen kwam.
Nederland speelde daarin totaal geen rol, want volgens mijn info heeft de film hier niet eens een officiële bioscooprelease gehad...
Dat kan ik me nu niet voorstellen, maar goed...
Before Sunrise is een film die naarmate de tijd verstreek steeds meer echte fans kreeg.
Ook bij de pers.
De film heeft op Rotten Tomatoes nog steeds een 100% score
en werd door The Guardian in 2010 - samen met het vervolg Before Sunset - op nummer 3 gezet in de rij van meest romantische films ooit.
Tja, het einde is alweer bijna in zicht.
Maar je hebt nog een locatie tegoed.
Café Sperl.
Het restaurant waar het tweetal de denkbeeldige telefoongesprekken voert met hun vrienden.
Ik vind dat echt zo'n leuke scène...
Waarna Jesse zijn vriend zogenaamd belt en Celine omschrijft...
Dan smelt je toch...?
......
Nou goed, je begrijpt vast dat ik flink baalde toen ik erachter kwamen dat ook Café Sperl gesloten was met de kerst.
Dus ik een mail naar ze sturen vanuit het hotel, in de hoop dat er een klein wondertje zou gebeuren.
En dat gebeurde.
Want ze gingen juist weer open op de dag dat wij weer uit Wenen zouden vertrekken.
Reserveren was niet nodig in het bijna 150 jaar oude café, werd me verteld.
Toch was ik wel een beetje bang dat de boel stampvol zou zitten voor ontbijt
en dat de plek waar Jesse en Celine hun telefoongesprekken voeren, bezet zou zijn.
Maar nee, reserveren was ook niet eens mogelijk.
Je begrijpt hopelijk dat ik wel heel blij was dat het gewoon rustig was toen we de volgende dag naar Café Sperl gingen voor een ontbijt.
En ik ook zag dat de vierde booth naast de bar niet bezet was...
Noem me maar gewoon een beetje getikt, maar ik kan er zoveel plezier aan beleven om daar dan zo te zitten en een overigens heerlijk ontbijt te eten...
Ik kan het iedereen aanraden.
Sterker nog, ik weet zeker dat als je Before Sunrise in je hart hebt gesloten je de eerstvolgende keer ook naar Café Sperl in Wenen gaat,
en direct naar de plek bij de muur kijkt of het tafeltje vrij is....
Dat was hem weer.
Je luisterde naar Fantastisch Filmlocaties.
Mijn naam is Jeroen Huijsdens.
Een overzicht van de fimlocaties met handige GPS-coördinatoren vind je op de website Sceen-it.com.
Op FantastischeFilmlocaties.nl kun je per aflevering alle shownotes terugvinden.
En in Spotify staat een playlist met alle muziek die hoort bij de afleveringen.
Wil je voortaan niks missen abonneer je dan op deze podcast.
Ik lees graag wat je ervan vindt.
Laat dus vooral een recensie achter bij Apple of SoundCloud, of je sterren bij Spotify.
Dan kunnen ook anderen deze serie beter vinden.
Tot de volgende keer!
+31 (0)33 456 49 85
info@fantastischefilmlocaties.nl
KvK Filmtaal 34120749